Pripensinda teksto : La vivo estas batalado. Tiuj venkas, kiuj konkorde, discipline, entuziasme militas laŭ plano funde studata kaj kiel eble plej simpla. Lanti

Malfaldi ESPERANTO

Malfaldi Esperantaj verkistoj

Kanzonoj kaj poezioj
- * En la insulo Kipro
- * Europa himno
- * Kiam oni amas......
- * La edzino perdita
- * La espero
- * Mia Normandio

ĵurnalaj eltondajoj

Montaigu
- * Cxu Lanti
- * Cxu Lanti ( sekvo)
- * Gantoj
- * Géometrio kaj sfera astronomio en la unua greka kosmologio
- * Jozefo TRUMPELDOR
- * Kiam esperanto pace efikis
- * La Hunne-a " AFERO".
- * La kapturnigxo al la infinitezimo
- * La poetoj dtruas nian ligvon
- * Priaborigena.vespero
- * Stalingrado: meze de retrovita romano
- * Tra la esperantista tero
- * intervujo pri lanti
- * nova biografio de Zamenhof
- * provo
- * provo
- * unuinginta realaĵo

Montaigu
- * Stalingrado: meze de retrovita romano
- * Stalingrado: meze de retrovita romano
diversaj informoj
- *
- * 2013-Kun Derek Roff
- * Elatmosfera elektro
- * Leciono pri arteria premo

en la hebrea

2013 AG-02

Diaporama

Malfaldi 2013 Assemblée générale

Malfaldi Réunions

PortBail

Kristana angulo

Kristana angulo
- * La verda kruco

Muziko

Muziko
- 0 sle mio
- Amazing grace Il Divo
- kurso de antikva liro

Elŝutajoj

Hori parolas pri Nagazaki - de MONTAIGU la 17/10/2019 : 18:02

Tragedio pro la atombomboj en Hiroŝima kaj Nagasaki
la 15an de oktobro 2019

Japanio estas la sola lando, kiu suferis pro atombomboj, tial multaj japanoj opinias, ke Japanio devas gvidi la mondon al sennuklearmila mondo, ratifante “la Pakton pri malpermeso de nukleaj armiloj” adoptitan en la Unuiĝintaj Nacioj la 7an de julio 2017.

Tiu pakto estis malfermita por subskribo la 20an de septembro 2017 kaj post ratifado de 50 ŝtatoj ĝi ekfunkcios. Antaŭ la 28a de februaro 2018, 56 ŝtatoj subskribis, el kiuj 5 ratifis ĝin. Sed strange Japanio rifuzis subskribi la pakton kun jena preteksto:

Japanio estas la sola lando, kiu suferis pro la atombomboj, tial ĝi havas la komunan celon aboli nukleajn armilojn. Tamen aliflanke Norda Koreio

ekspluatas nukleajn armilojn, kaj tio estas tre serioza kaj urĝa minaco al paco kaj stabilo de la internacia mondo. Al la landoj kiel Norda Koreio, ordinaraj armiloj ne efikas, tial Japanio bezonas subtenon de Usono, kiu posedas nukleajn armilojn, sub la koalicio inter Japanio kaj Usono.

Se Japanio tuj ratifos la pakton, kiu malpermesas nukleajn armilojn, tio damaĝos justecon de la nuklea politiko de Usono kaj danĝerigos la vivon de la japanoj.

Kontraŭ la japana registaro multaj homoj protestas. 203

Precipe tiuj, kiuj postvivis la atombombadon en aŭgusto 1945, forte deziras, ke Japanio ratifu la pakton. Hodiaŭ mi tradukos spertojn de atombombitoj en Hiroŝima kaj Nagasaki el artikoloj aperintaj en ĵurnaloj.

Blanka lumo kuris tra la lerneja sportejo

verkita de s-ino Jamada Reiko naskiĝinta en 1934, nun loĝanta en Tokio,
tradukita el la ĵurnalo Akahata eldonita la 4an de decembro 2017

Je la 8a horo la 6an de aŭgusto 1945, mi, 11-jara lernantino, estis en la sportejo de

la elementa lernejo Koi kun aliaj gelernantoj. Mi vidis aviadilon fluganta alte kontraŭ la blua ĉielo.

“Belege!”
Ĝi ekrevenis, kaj tiun momenton blanka lumo trakuris la lernejan sportejon, kaj tuj poste venis eksploda ventego. Sablo trafis nin. Ni kuregis al la ŝirmejoj laŭ la monteto. Jam ili estis plenaj de homoj, kaj multaj staris ekstere en la nigra, nuklea pluvo.

Kiam mi revenis hejmen kun mia pliaĝa fratino, mi renkontis multajn vunditojn. Iu virino vokis la nomon de mia fratino, sed ŝi estis tiel nigra, ke mi ne povis rekoni, kiu ŝi estas, kaj ni forkuris. Ankoraŭ nun mi demandas

min pri tio kaj bedaŭras pro mia ago. 204

Mia amiko perdis sian patrinon. Kiam ŝi hejme atendis la patrinon kun siaj 4 gefratoj, en la venonta tago enkuris nigra maso en la domon. Ŝi pensis, ke ĝi estas nigra hundo, sed ne. Ĝi estis ŝia patrino. Ŝi falis tie kaj tuj mortis. Ili bruligis ŝian kadavron en la ĝardeno.

Post 3 tagoj de la katastrofo oni komencis kolekti kadavrojn kuŝantajn ĉie sur la stratoj kaj bruligis ilin en la sportejo de la elementa lernejo. Oni diras, ke ĉirkaŭ 2300 kadavroj estis bruligitaj kiel sennomuloj. Mi ne forgesas voĉojn de la vunditoj. Tiu memoro obsedas min.

Mia patro estis bombita en la konstruaĵo unu kilometron for de la epicentro. Li estis savita el la detruitaĵoj, sed lia korpo estis kovrita de sango kaj vitraĵpecetoj. Poste el lia korpo aperadis tiuj pecetoj, kaj post 20 jaroj li suferis pro pluma kancero kaj leŭkemio, kaj mortis kun oftaj spasmoj.

Mi komencis rakonti pri mia sperto, sciante, ke multaj homoj suferas pro la sekvaĵoj de la atombombado. Mi rakontis ne nur en Japanio, sed ankaŭ en eksterlando. Mi renkontis eĉ nepon de tiama usona prezidento Truman, kiu ordonis la uzon de atombomboj sur Japanio. Mi rakontis ankaŭ al lernantoj en Usono. Ili larmis kaj diris al mi, “Usono faris teruran aferon al la japanoj. Estas certe, ke ili malamas Usonon”. Mi respondis, ke ni ne malamas Usonon, sed malamas nukleajn armilojn. Tiun momenton revenis al ilia mieno ridetoj.

Mi volas, ke ĉiuj sciu, kio okazis en Hiroŝima tiun tagon kaj pro kia malfacilo la atombombitoj suferis poste, kaj ke la nukleaj armiloj estas tiuj de diablo.

205

Unufoje mi forviŝis la atombombon el mia memoro

kaj mi laboris en fabriko de
Nagasaki. Kiam mi sidiĝis ĉe mia tablo, mi ricevis fortan lumon. Kiam mi elrampis el la detruita konstruaĵo, ĉio ŝanĝiĝis ekstere. Fajrego kaj nigra ĉielo. Vunditoj kun starantaj haroj, kun sango el la kapo ....

En la rifuĝejo mi aŭdis, ke neniu pluvivis en mia distrikto. Poste mia juna fratino 11-jara estis trovita morta hejme, kaj la patrino kaj la fratino 14-jara malaperis. Mi neniam havis informon pri ili. Mia patro jam june mortis, Mi havis peksenton pro tio, ke nur mi pluvivis, tamen mi decidis antaŭeniri, forgesinte la atombombadon. Mi neniam parolis kun miaj samklasanoj pri mia sperto pri la atombombo.

30 jarojn poste mi komencis retrorigardi la pasintecon. Mi havis presejon kaj foje legis tesktojn pri la

206

verkita
Jamaguĉi
91-jara,
Nagaski,
tradukita el la artikolo de la ĵurnalo Asahi la 10an de aŭgusto 2019

de s-ino Kazuko loĝanta en

La 9an de aŭgusto 1945 mi estis 17-jara Micubiŝi en Urakami,

atombombitoj, kaj rememoris miajn gepatrojn kaj fratinojn. Mi opiniis, ke tia tragedio neniam ripetiĝu. Iun tagon, kiam la ĉielo estis same bela kiel tiu tago, naskiĝis poemo en mia koro.

34 jarojn post tiu tago
mi dankas al la blua ĉielo,
ĉar nun ne estas milito en Japanio.

Kiam estis milito,
homoj ne povis dormi eĉ en nokto,

timigitaj de sirenoj pri aeratakoj,
pasigis mallumajn noktojn en ŝirmejo,
ne havante manĝaĵon por malsata stomako, krom taso da supo kiel akvo kun folioj de batato.

Tamen homoj iris al batalkampoj
ne nur patroj, sed ankaŭ filoj,
kun peza pafilo por mortigi homojn.

Knabinoj 15-jaraj faris armilojn
per fajliloj tagnokte por mortigi homojn.

Kaj en la varmega tago kun brila suno estis faligita unu atombombo
sur Urakami en la urbo Nagasaki.

Ĝi eksplodis kun lumego, varmego kaj ventego, kiujn neniam antaŭe homoj spertis.

Membroj de miloj da homoj disiĝis, 207

intestoj elfluiĝis,

vermoj rampis sur la haŭto. Vivantoj serĉis siajn familianojn,

trovis iliajn kadavrojn kaj bruligis. Fumo el la bruligataj kadavroj leviĝis, sango el senkulpaj homoj

tinkturis ruĝe la riveron Urakami. La urbo fariĝis ebena,

plena de krakantaj tegiloj kaj nigraj kadavroj. Finfine la milito finiĝis.
Finfine la milito finiĝis, postlasinte keloidojn.

Sed mi ne plu havas gepatrojn, nek gefratojn. Homoj estas forgesemaj,

do ili ripetas erarojn,
sed ili ne forgesu tiun tragedion, ili ne ripetu tian tragedion, neniam kaj neniam....

208

Preĝejo Urakami
post la atombombado

Fumoj el kremaciataj kadavroj

Verkita de s-ro Tanaka Joŝimicu 92-jara, nun loĝanta en Tokio, tradukita el la artikolo de la ĵurnalo Akahata la 22an de majo 2019

Kiam mi estis 18-jara, mi estis sendita al la kontraŭaera artilerio sur la monteto Konpira en Nagasaki.

La 9an de aŭgusto 1945, tuj antaŭ la atombombado, la soldatoj estis ordonitaj prepari sin por la kontraŭpafado kaj kuris al la pozicio. Dume mi aŭdis siblan sonon, kaj je la krioj de la bandestro “Eksplodo proksima! Kuŝu!”, mi faligis min teren kun oreloj kovritaj de la manoj. La lumo estis tiel forta, ke mi travidus ostojn en miaj fingroj.

Mi estis forblovita 10 metrojn kaj falis en la kloakon. Mi elrampis kaj trovis, ke la monteto kovritaj de verdaĵoj fariĝis bruna, tial mi pensis, ke miaj okuloj difektiĝis.

La centro de la urbo Nagasaki estis en flamego. Baldaŭ ekfalis nigra pluvo, kaj faris nigrajn striojn sur la ĉemizo.

Ni estis ordonita esplori la damaĝojn kaj iris al la kuirejo, magazeno kaj lavejo. Tie kolektiĝis ĉirkaŭ 30 lernantoj. Ili perdis harojn kaj tiel serioze brulvundiĝis, ke mi ne povis scii, ĉu ili estas viroj aŭ virinoj. Mi donis

209

akvon al ili, sed ili ne povis trinki ĝin, ĉar iliaj gorĝoj estis brulvunditaj.

Poste mi estis ordonitaj iri al la kremaciejo. Kava tereno, kie estis forbruligitaj barakoj, estis uzata kiel kremaciejo. Ni bruligadis po 40-50 kadavroj. Iu soldato legis sutron al ili.

La 10an ni estis ordonitaj iri al rifuĝejo. Tamen ĝi estis nur tereno kun sternitaj lankovriloj. Ne estis medikamento, do oni ne povis kuraci la suferantojn. Ni donis akvon kaj kaĉon al ili. Kiam homoj mortis, ni bruligis ilin.

Poste mi mem suferis pro akuta radiomalsano kaj suferis pro alta febro kaj lakso. Mia amiko perdis harojn, sur lia haŭto aperis purpuraj makuloj kaj la buŝoj sangis. Li baldaŭ mortis, dirante, ke li atendos min en la alia mondo.

Post la milito mi laboris en la gubernio Ooita en la eduka kampo kaj rakontis mian sperton en Nagasaki al gelernantoj.

En tiu tago nur per unu atombombo multege da homoj mortis en la varmo de 3000 gradoj. Ja okazas eĉ nun militoj en la mondo, sed ne ekzistas aliaj armiloj krom atombombo, kiuj povas mortigi pli ol centmil homojn momente, malnormaligas genojn kaj malfaciligas la vivadon. Nukleaj armiloj postulas mortojn eĉ en postaj generacioj. Japanio estas la sola lando, kiu suferis pro atombombo du fojojn, do estas nia devo aboligi nukleajn armilojn.

Mi versadas poemojn pri mia sperto en Nagasaki. Jen estas unu el tiuj poemoj.

210

Ne estingu la subbrulojn

La 11an de aŭgusto 1945 Bruligita urbo Nagasaki.

Tie kaj ĉi tie ankaŭ hodiaŭ subbrulas multaj fumoj.

Foje nigre, foje flave, ŝanĝiĝas la koloroj.

En la kavo apud la strato, apud la rompiĝinta muro, tavole kuŝas kadavroj, Aĥ tiuj kadavroj brulas.

En ventoj
fumoj kurbiĝas,
foje rektiĝas,
fumoj, fumoj,
ĉu ili estas
aŭ bedaŭro fortiĝanta eĉ post la morto, aŭ senvoĉaj voĉoj
vokantaj gepatrojn kaj gefilojn?

Sennomaj homoj, ĉu vi

211

jam brulmortigitaj
per varmegaj lumoj el la atombombo, nun, denove, en tiu kavo,
brulas kiel fajro?

Senvoĉaj homoj,
el tiu ĉi infera mondo,
kie ĉio perdiĝis,
profundan malĝojon,
bolantan koleron,
kolektu kaj bruligu,
kaj neniam estingu la subbrulojn.

Alta estas la ĉielo de Nagasaki.
(En la tria tago post la katastrofo dum kremaciado de

kadavroj, mia koro estis plenplena de kolero.)

212

Bildo desegnita de atombombito

En la projekto desegni sperton en Hiroŝima kaj Nagasaki multaj

atombombitoj partoprenis. Aperis libroj kaj okazis/as

ekspozicioj.

Tero leviĝis, homoj forflugis, fajroj okazis

Verkita de s-ino Hanagaki Rumi 79-jara, loĝanta en Kioto,

tradukita el la artikolo de la ĵurnalo Akahata la 6an de aŭgusto 2019

(Foto: ŝi parolas pri sia sperto en radiostacio)

En 2003 mi partoprenis en la ceremonio por memori la mortintojn en Hiroŝima. Reveninte hejmen, mi komencis skribi raporton pri ĝi, kaj tiun momenton subite reaperis en mia kapo pejzaĝo pri lanterno-flosado. Mi demandis min, kio ĝi estas. Mi estis subpremita de la revenantaj memoroj kaj tremante mi tenis min ĉe la lito de mia nepo.

Malgraŭ tiuj ŝokaj memoroj, mi finis verki raporton pri la ceremonio. Kiam mi relegis ĝin, mi ne povis legi ĝin pro larmoj, kaj kiam mi korektis la enhavon, denove nova memoro revenis. Tio estis terura momento.

La 6an de aŭgusto 1945, mi loĝis en la distrikto Misasa-Honmaĉi en la urbo Hiroŝima. Alarmo pri aeratako nuliĝis, do mi revenis hejmen kaj en la dua etaĝo de mia domo mi ludis. Kiam la atombombo estis faligita, mi sentis la teron leviĝi kaj poste venis terura bruego. Pro varmegaj ondoj kaj impulsaj ondoj fenestroj kaj kurtenoj

213

estis forblovitaj. Kojno el meblo pikiĝis en mian kapon kaj la angulo de la ŝranko enpuŝiĝis en mian frunton.

Avino en lito estis forblovita kun lito, sed ne vundiĝis. Ankaŭ patrino en la ĝardeno kun mia frato sur la dorso estis forblovita, sed nenio serioza okazis al ili. Baldaŭ vidiĝis fajroj en diversaj lokoj. Onklino trovis tirĉaron kaj portis la avinon sur ĝi. Ni fuĝis en la najbaran bambuan arbaron. Ŝi trovis getaojn, lignajn sandalojn, por mi.

En la bambua arbaro estis kokinejo. Mi vidis senkapajn kokinojn, ankaŭ senkapan katon kaj multajn cikadojn mortaj sur arboj. Bambuaj folioj ekflamis, kaj bambuoj eksplodis kun krakadoj. Mi estis surprizita, vidante mian patrinon piki kadavrojn per stango. Ŝi provis forpeli kokinojn, kiuj bekpikis ilin.

Dum mi fuĝis, mi vidis pupon, kiu similis al la pupo, kiun mia patrino faris por mi. Ĝi bruletis. Mi sentis grandan malĝojon.

Kiam mia patrino reprenis mian fraton de sur la dorso, haŭto ĉe liaj sidvangoj deŝiriĝis, eble ĉar li ricevis varmegon de fajro. Ŝi tranĉis parton de sia vestaĵo, moligis ĝin en manoj kaj metis ĝin ĉe liajn

214

sidvangojn.
Filo de mia

onklino, Tojohiko, lernanto en la unua lernojaro, estis en la

lernejo. Post tritaga serĉado ni trovis lin sur la riverbordo kaj tie bruligis lin. Multaj homoj plonĝis en la riveron, kaj mortinte ili estis portitaj al la maro kaj revenis pro tajdoj, kaj fine atingis la riverbordon. Mia onklino vizitis tiun lokon ĉiun jaron ĝis sia morto. Laŭ la riverbordoj de Hiroŝima ofte vidiĝas tia pejzaĝo.

Mia patrino mortis en la aĝo de 84 jaroj pro kancero. Mi fartas bone, sed mia filino, kiu suferis pro renmalsano, fariĝis melankolia, sin mortigis. Mi kritikas min pro ŝia morto. Kiam mi aŭdas, ke miaj gefiloj kaj genepoj ne fartas bone, mi timas, ke mia elmetiĝo al radioaktiveco el la atombombo povis kaŭzi ilian malsaniĝon.

Mi nun agadas, rakontante mian sperton en kaj ekster Japanio. Por efektivigi sennuklearmilan mondon ni devas agadi energie. Ni estu la lastaj suferantoj pro nukleaj armiloj. La japana registaro rifuzis subskribi por la internacia pakto por aboli nukleajn armilojn, sed ĝi subskribu. La mondo mokas Japanion.

Foje mi vizitas la Pacparkon en Hiroŝima, kaj tiam mi kutimas fari unu aferon. Mi batetas la teron per bastono kaj salutas la mortintojn, verŝante akvon el botelo. Sub tiu parko estas multaj ostoj, kiuj ne estis kolektitaj. Mi alparolis al ili, “Vi sentis varmegon tiun tagon. Trinku akvon. Ni ĵuras al vi, ke ni neniam ripetos tiun eraron, uzon de nukleaj armiloj”.

215

Mi rakontados pri teruro de atombombo

Verkita
Jamaŭaki
85-jara,
Nagasaki,
tradukita el la artikolo de la ĵurnalo Akahata la 30an de julio 2019

(Foto: li parolas en la ceremonio en Nagasaki)

Kiam komenciĝis la dua mondmilito, mi estis en la dua lernojaro de elementa lernejo. en Nagasaki. La milito ankoraŭ daŭris, kiam mi estis en la 6a lernojaro. En tiu somero Usono bombis Hiroŝima-on kaj Nagasaki-on per atombomboj. Mia familio konsistis el 9 familianoj; gepatroj kaj 7 infanoj. Tiun tempon mia patrino rifuĝis al sia eksa familio kun siaj kvar gefiloj. La 9an de aŭgusto mia patro iris al la fabriko de elektra kompanio Micumiŝi kaj mia pliaĝa frato iris al fabriko por fari armilojn.

Kiam mi eniris en la maĝĉambron de la verando kun mia ĝemela frato, dirante, “Mi estas malsata!”, blua lumo trakuris la domon kun bruego. Kiam mi levis mian kapon, mi trovis, ke la muro falis, tegiloj kaj mebleoj estis disĵetitaj sur la plankon kaj la tegmento malaperis. Mi povis vidi la ĉielon.

Unu horon poste mia frato revenis hejmen. Ni kune rifuĝis al la najbara ŝirmejo. Ĝi jam estis plena de virinoj kaj infanoj. Infanoj, kiuj estis ekster la domo, brulvundiĝis

216

de s-ro Joŝiroo loĝanta en

sur la nudaj korpopartoj kaj aliaj kriis pro pikvundoj de vitraĵoj.

Ni atendis mian patron dumnokte. En la venonta mateno ni triope iris al la fabriko de mia patro. Ĝi situis 500 metrojn for de la epicentro. Sur la stratoj multaj homoj kuŝis mortaj. En riveroj flosis multaj kadavroj. Mi vidis junulinon kun blanka zono en la rivero. Mi pli bone vidis ŝin kaj trovis, ke ĝi ne estis zono, sed intesto eliĝinta el ŝia ventro.

La fabriko de mia patro detruiĝis nur kun skeleta feraĵoj. Mia patro fariĝis nigre ŝvelinta kadavro same kiel aliaj homoj. Ni bruligis lin surloke, kolektinte restintajn lignaĵojn. Ni preĝis por li, plektante manojn. Kiam mi levis mian vizaĝon, mi vidis liajn piedojn en flamoj. Mi ne povis plu vidi tion. Homoj de la kompanio diris al ni, ke ni revenu la sekvantan tagon. En la sekvanta matemo ni iris al la kompanio. Kadavro de mia patro ne estis plene bruligita. Kiam mi provis preni oston el la kranio, ĝi rompiĝis. Terurite ni forkuris. Ankotaŭ nun mi foje rememoras tiun pejzaĝon.

Post emeritiĝo, mi laboras kiel rakontisto pri la tragedio en “Pacasocio de Nagasaki”. Mi rakontas ne nur pri mia sperto, sed ankaŭ pri teruro de atombombo, nome varmega lumo, eksploda ventego kaj radioaktiveco. Nur en la lasta jaro mi prelegis 50 fojojn. Pri la teruro de radioaktiveco, mi parolis pri miaf oftaj malsaniĝoj. Kiam mi estis 32-jara, mi enhospitaliĝis pro akutaj hepatmalsano kaj nefrito. Ekde tiu tempo mi enhospitaliĝis 15 fojojn antaŭ mia emeritiĝo. Mi opinias,

217

ke tio estis kaŭzita de radioaktiveco el la atombombo. Tiutempe mi eniris en la urbon pli ol 10 fojojn.

Mi opinias, ke la tasko de la atombombitoj estas rakonti kruelan realon de atombombo. Mi esperas, ke plej multaj ŝtatestroj vizitos la muzeojn de atombomboj kaj scios la realon de la damaĝoj, aŭskultante rakontojn de atombombitoj. Precipe mi forte deziras, ke la japana registaro montru sian decidon kontraŭ nukleaj armiloj. Mi tre bedaŭras, ke ĝi ĉiam sekvas la usonan politikon.

La japana registaro fanfaronas, sed nenion faras

Jene la japana registaro parolis en la Unuiĝintaj Nacioj:

La japana registaro respondeca pri la vivo kaj proprietaĵoj de la japanio taŭge alfrontas al la reala danĝero, sincere trabatos la vojon al redukto de nukleaj armiloj, ludos la rolon de peranto inter landoj posedantaj nukleajn armilojn kaj landoj subtenantaj tiun pakton kaj strebos realisme, praktike kaj persiste por la celo.

Sed mi neniam aŭdis, ke ĝi faris ion por abolo de nukleaj armiloj. La ĉefministro Abe estas lojala hundo de Trump, do li ĉiam sekvas la mastron, neniam kontraŭbojante.

218

Vietnam- Esperanto - de MONTAIGU la 16/10/2019 : 12:09

Esperantistoj el cxirkaux kvindek landoj vizitas nian TTT-ejon.

Hodiaux mi transdonas la informon kiun mi trovis pri Vietnam.

Se interesite, vi povas ricxigxi la temon per pliaj novajxoj.

Tiel finigxas nobla entrepreno - de MONTAIGU la 14/10/2019 : 16:56

Saltu al enhavo

sendependa movada bulteno

La redaktoro de La Ondo: Ne troviĝis dezirantoj daŭrigi nian aferon

de Redakcio je 2019-10-14 en kulturo, movado

La teamo de la internacia magazino La Ondo de Esperanto anoncis ĉeson de la periodaĵo. Dum 28 jaroj Halina Gorecka kaj Aleksander Korĵenkov eldonis La Ondon, sed fakte ilia ĵurnalisma agado en Esperantujo aĝas jam preskaŭ 40 jarojn. Lige kun la anonco pri la ĉeso ni intervjuis la ĉefredaktoron de La Ondo. Kadre de la konversacio Korĵenkov skizis la historion de la nun fermata magazino, malkovris la abonstatistikon kaj rakontis pri siaj planoj.

Halina Gorecka kaj Aleksandr Korĵenkov. Foto: Aleksej Korĵenkov.

Libera Folio: La nuna Ondo komencis aperadi sub via gvido en 1991, kiam ankoraŭ ekzistis Sovetio. Kiaj konsideroj gvidis al via decido fondi la gazeton kaj kiaj estis la praktikaj kondiĉoj por eldonado de sendependaj periodaĵoj en Sovetio en 1991?

Aleksander Korĵenkov: – Ekde la komenco de la 1980aj jaroj ni (Halina kaj mi) okupiĝis pri redaktado kaj eldonado de Esperantaj periodaĵoj, inter kiuj konataj estas Ekzakte (1982-91, poste ĝi reaperis kiel okaza informilo) kaj Sezonoj (1984-90). Ili estis tajpataj en Uralo kaj multobligataj en Litovio danke al la perado de Paŭlo Jegorovas. Nature, ili estis “samizdataj” (laŭvorte “memeldonitaj”), do sencenzuraj kaj senimpostaj, kiaj estis multaj tajpaĵoj kaj multobligaĵoj en Sovetunio, inter ili en 1990-91 estis ankaŭ trideko da Esperanto-gazet(et)oj.

– En 1990 estis decidite, ke la kultura almanako Sezonoj ĉesos kaj ĝia stabo transiros al la pli vastatema La Ondo de Esperanto, kaj Ekzakte (monata informilo de Urala Esperantista Societo), transformiĝos al Ruslanda Esperantisto. Cetere, respondante mi uzas nian artikolon pri La Ondo, en kiu estas multaj detaloj pri la antaŭhistorio, fondo kaj evoluo de nia gazeto. Sojle de nia 300-numeriĝo, ni ĝisdatigis la tekston.

Kiel evoluis la enhavo kaj eldonkvanto de la gazeto dum la jaroj kiuj pasis? Kiel ŝanĝiĝis la eksteraj kondiĉoj de ĝia ekzisto, en kaj ekster Esperantujo?

– Kiel dirite, en la unuaj ses jaroj (1991-97) ni eldonis du gazetojn en Esperanto. Ruslanda Esperantisto rapide kreskis kaj iĝis la ĉefa movada gazeto en Ruslando. Krom la primovadaj sekcioj “Tra Ruslando” kaj “Tra la mondo” ĝi enhavis la rubrikojn “Tribuno”, “Librobreto”, “Lingvo” kaj “Legu kaj lernu”. En januaro 1994 ĝi estis oficiale registrita kun Halina Gorecka kiel ĝia fondinto, eldonanto kaj redaktoro. La eldonkvanto en 1997 estis 600 ekzempleroj, el kiuj pli ol cent estis senpage sendataj al pluraj adresoj, precipe en Ruslando kaj sendependiĝintaj ekssovetuniaj landoj, al organizantoj de esperantistaj renkontiĝoj k. a. Danke al la vasta diskutado en Ruslanda Esperantisto fine de la 1994a jaro okazis unuiĝa kongreso de Ruslanda Esperanto-Asocio kaj Rusia Esperantista Unio.

– Ruslandan Esperantiston presatan sur ok paĝoj A4 kaj malmultekoste dissendatan en ordinaraj leterkovertoj, abonis ĉirkaŭ 250-300 ruslandanoj kaj ĉirkaŭ 150 alilandanoj, sed komence de la 1990aj jaroj la averaĝa esperantisto en Ruslando apenaŭ povis pagi la pli ampleksan kaj varian Ondon. En 1991-97 ĝi havis malmultajn abonantojn en Ruslando, sed konservi tiujn legantojn kaj aŭtorojn ni opiniis tasko praviganta la malprofiton de la dumonata gazeto, kiu al la temaro de Sezonoj (beletro originala kaj traduka, recenzoj, kaj Esperanto kiel kultura, lingva kaj socia fenomeno) aldonis tekstojn pri la ĝenerala situacio en Ruslando, Sovetunio kaj Orienta Eŭropo.

– Sed iom post iom “la eksteraj kondiĉoj” (laŭ via formulo) pliboniĝis. Kiam la averaĝa salajro en Ruslando kreskis de ĉirkaŭ 30 usonaj dolaroj al ĉirkaŭ 150 usonaj dolaroj monate, ni komprenis, ke ankaŭ en nia lando oni povas eldoni dignan ĉiumonatan revuon kaj per tio kontribui al la riĉigo de la internacia esperantista vivo. Meze de la jaro 1997 La Ondo ensorbis ĉiujn rubrikojn de Ruslanda Esperantisto kaj transformiĝis al ĉiumonata revuo, oficiale registrita de Halina, kiu “dungis” min kiel la redaktoron. La samizdata periodo finiĝis, kaj La Ondo de Esperanto ĉiumonate aperis kiel presita magazino dum preskaŭ du jardekoj, ekde julio 1997 ĝis decembro 2016. Legu pli en la menciita artikolo.

Kia estis la eldonkvanto de La Ondo en la pintaj jaroj, kaj kiam tio estis? Kie en la mondo troviĝis la plej multaj abonantoj? Kia estis la preskvanto de la papera gazeto, kiam vi devis fini ĝian eldonadon? Kia estas la abonkvanto de la elektronika versio nun?

– Ni ja regule aperigis la abonstatistikon, kaj do facile spureblas, ke en 2008 ni havis la plej multajn abonojn – 573, inkluzive de 530 paperaj kaj 43 elektronikaj, la plej multaj paper-abonoj venis en nia lasta nurpapera jaro 2006 – 545 abonkotizoj. Temas pri individuaj abonoj, ja en 2000-02 La Ondon ricevis 450-500 membroj de la brita asocio, kaj nia eldonkvanto estis 1100 ekzempleroj. En 2004-05 ĉiu Ondo enhavis la suplementon Eŭropa Bulteno, kiun ricevis la membroj de Eŭropa Esperanto-Unio.

– Se ni konsideras nur la individuajn abonantojn, la landa distribuo ne estis la sama, precipe pro la daŭra falado en Ruslando, kiun primare celis Ruslanda Esperantisto, al kies abonantaro estis proponita la pli ampleksa kaj pli kosta Ondo. En 1998 pli ol duono de la abonantoj loĝis en Ruslando, sed en la lasta paper-jaro 2016, nur 13% de la abonantoj de La Ondo estis ruslandanoj, kaj en la unua senpapera jaro en Ruslando estis nur 9% de la abonantoj.

– Se ni analizas la lastan paper-epokan jaron 2016, ni vidas, ke tiam Pollando unuafoje iĝis la lando kun plej multaj (62) abonantoj, sekvis Ruslando 59, Germanio 42, Francio 32 kaj Usono 23. La loko de Pollando ne estas hazarda, ja danke al Marian Zdankowski La Ondo dum unu jardeko (2006-16) estis presata en Pollando, kaj la abonkotizo en Pollando estis malpli granda ol en la ceteraj landoj, ĉar la dissendo okazis laŭ la enlanda poŝta tarifo.

– En 2016 jam 30% de la abonantoj elektis la bitversion, kaj la eldonkvanto de la papera versio falis ĝis ĉirkaŭ 400 ekzempleroj.

– En la unua bitepoka jaro la abonantaro de La Ondo sumis je 271 abonantoj, sed multaj el ili, precipe en Pollando kaj Ruslando, laŭ iliaj vortoj, reabonis solidare, memore pri la papera gazeto. En 2018 kelkaj dekoj da solidaremuloj ne daŭrigis, kaj la abonantaro malkreskis ĝis 235. Probable ankaŭ ĉi-jare ni havus pli malpli saman kvanton, sed en junio ni fermis la abonkampanjon, kaj nun ni havas 223 abonojn.

– Atentu, ke la nunaj bitabonoj donas al ni proksimume tiom da mono, kiom donis duonmilo da abonantoj en la paper-epoko, ja tiam la abonoj por la ekssovetuniaj, orienteŭropaj, afrikaj, sudamerikaj kaj aziaj (krom Japanio) landoj estis praktike senprofitaj por ni, kaj ni vivis dum pluraj jaroj danke al la abonoj el la riĉaj landoj. Sed en la bitepoko ĉiuj pagas same: 15 eŭrojn por la tuta jaro (ĉirkaŭ 800 paĝoj).

Kia vi trovas la nunan staton de la Esperanto-gazetaro? Ĉu vi ne trovas, ke La Ondo plu havus rolon por plenumi en la Esperanto-movado? Se jes, ĉu ne ekzistas praktika eblo, ke ĝi povus daŭrigi sian ekziston kun alia redaktoro? Ĉu vi ricevis neniajn proponojn en tiu direkto post via anonco?

– Ne estus bele, se mi, aganta Esperanto-redaktoro (kun ĉirkaŭ 40-jara sperto), juĝus la laboron de miaj kolegoj, kaj do mi petas permeson malrespondi pri la stato de nia gazetaro kaj pri la rolo de nia Ondo en ĝi.

– Se temas pri dungo de alia redaktoro aŭ pri cedo de l’ gazeto al alia societo aŭ persono, ni sondis tiujn aferojn ankoraŭ antaŭ la Poznana anonco, sed la interesatoj malkonsentis, eksciinte, ke la redaktado postulas ĉiumonate ĉirkaŭ 130-140 laborhorojn, aŭ ĉirkaŭ 10 labortagojn (mia labortago por La Ondo enhavas 16-18 laborhorojn, de la 9a matene ĝis la 3a nokte, kun paŭzoj por manĝoj kaj promenetoj). La provlegado (trifoje por 70-80 paĝoj) forprenas pliajn 30 horojn monate (preskaŭ tri labortagojn de Halina); krome ankaŭ administrado, dissendado ktp postulas tempon. Neniu pretis dediĉi 160-180 horojn monate al la gazeto, kiu nun havigas la profiton de ĉirkaŭ tri mil eŭroj jare, aŭ 250 eŭrojn monate.

Kaj fine, kelkaj vortoj pri vi mem, se vi bonvolas? Rakontu, kiel vi alvenis al Esperanto kaj kial vi trovis inda dediĉi grandan parton de via vivo al eldonado kaj verkado en Esperanto? Kiel interplektiĝis via Esperanta vivo kaj via familia vivo? Kiel vi daŭrigos vian Esperantan agadon post la fermo de la Ondo?

– Mi bonvolas, sed miajn respondojn al la tri unuaj demandoj kaj multon alian vi trovos en la intervjuo, kiun pasintjare aranĝis Paŭlo Fischer-Kotowski. Ĉu kiel mi daŭrigos?.. Mi kaj Halina plu okupiĝos pri libroeldonado, interalie, pri la usona novelaro La donaco de la magoj. Daŭros ankaŭ niaj verkado, tradukado, recenzado, historiesplorado, bibliografiado, podkastado, prelegado, kvizado k. a. Nun ni pripensas ankaŭ la estontecon de nia novaĵretejo La Balta Ondo.

– Cetere, ĝis la jarfino aperos ankoraŭ du numeroj de La Ondo de Esperanto kaj ĉi-jara literatura suplemento Rusa antologio kun tradukoj de Valentin Melnikov el la klasika rusa poezio, antaŭe publikigitaj en La Ondo. Por tiuj, kiuj ankoraŭ ne abonas La Ondon, ni proponas specialan oferton: paginte unu fojon la abonkotizon por 2019 (15 eŭroj) vi ricevos donace ĉiujn numerojn por 2017 kaj 2018 inkluzive de la literaturaj suplementoj. La Ondo de Esperanto, eldonata laŭ la normoj “pdf” kaj “ePub”, estas abonebla plurmaniere en nia retejo.

Kunhavigu tion:

Rilataj

La Ondo de Esperanto foriras2019-10-02En "movado"

La Ondo de Esperanto forlasos paperon2017-01-09En "kulturo"

La revolucio donis nefinan venkon al Esperanto2017-11-07En "kulturo"

Antaŭa artikolo

Esperanto plu vivos en la familio de Zamenhof

Lasi respondon

Tiu ĉi retejo uzas Akismet por malpliigi trudaĵojn. Ekscii kiel viaj komentaj datumoj estas traktataj.

Aboni

Lastaj komentoj

chielismo pri Esperanto plu vivos en la familio de Zamenhof: “Nun estas plej nigra tempo de Esperanto inter antaŭa centjaro kaj posta centjaro. Kion fari? Esperanto jam estas preta, sed…” okt 14, 14:10
Hejmano pri Esperanto plu vivos en la familio de Zamenhof: “"La homoj ne estas senmortaj, la lingvo estas ja"” okt 12, 14:29
Felikso Hartmann pri La Ondo de Esperanto foriras: “Bonege! Nun mi havas plian motivon por ekaboni Monaton.” okt 11, 14:50
Istvan Ertl pri La Ondo de Esperanto foriras: “Dankon, Felikso. Jes, mi interkonsentis kun Monato pri daurigo de la rubriko tie.” okt 11, 09:38
Felikso Hartmann pri La Ondo de Esperanto foriras: “Mi esperantiĝis en 2016 kaj abonis la Ondon ekde 2017. Dank'al ĝi mi multe lernis pri la movado, la Eo-literaturo…” okt 10, 22:58

Lastaj 50 komentoj

Lastaj artikoloj

La Balta Ondo

TEJO

Global Voices Esperanto

Serĉi en arkivo 2003-2016

Konvertilo por ĉapeligi iksojn

Se nenio alia estas indikita ĉe la koncerna artikolo, la tekstoj de Libera Folio
estas disponeblaj laŭ la permesilo Krea Komunaĵo Atribuite 4.0 Tutmonda.